Een typisch Nederlandse lekkernij van amandelspijs in bladerdeeg, doorgaans rond Sinterklaas en Kerstmis gegeten.
Banketletters worden ook wel boterletters genoemd. Men spreekt van een boterletter als het bladerdeeg gemaakt is van uitsluitend roomboter. Een rechte uitvoering heet een banketstaaf.
In plaats van amandelspijs wordt soms banketbakkerspijs gebruikt, gemaakt met peulvruchten.
Historie
Om educatieve redenen worden lekkernijen soms in de vorm van letters uitgevoerd. Dat gebeurd al sinds de Romeinen en Germanen, die letterkoeken hadden.
In Nederland hebben we ook baksels in de vorm van letters, zoals suiker-, koek- en banketletters. Eind 19de eeuw zijn daar de chocoladeletters aan toegevoegd. Suikerletters zijn er van fondant, marsepein en schuim.
We kennen natuurlijk ook nog de letterbiscuit en de lettervermicelli.
We lezen op www.karnelly.nl/kr/krantenknipsels2.html (Bron: Puck Kerkhoven, Amersfoortse Courant, 4 december 2004):
Het oudste bewijs dat arme kinderen ter ere van de sterfdag van de Sint, 6 december, werden getrakteerd op koek en lekkers is een rekening van de Stad Dordrecht voor Sint Nicolaas-aankopen, daterend uit 1360. Later ontstonden overal in ons land de zogenoemde Sinterklaasmarkten op 4 en 5 december, waar ouders snoep, sinterklaaspoppen en speelgoed konden inslaan. Die markten kregen van lieverlee een uitbundig, kermisachtig karakter. Na de beeldenstorm werd het aanbidden van heiligen en het vereren van beeltenissen afgedaan als afgoderij. Toen de protestanten het in de steden voor het zeggen kregen, gingen de Sinterklaasmarkten in de ban. Voor het bakken van speculaaspoppen (beeltenis!) en zelfs voor het zetten van de schoen gold een verbod, want dat werkte maar geldverspilling in de hand.
Sinterklaas moest noodgedwongen onderduiken in huiselijke sfeer en de banketletter groeide uit tot dé traktatie want daartegen konden de autoriteiten geen argumenten verzinnen.
Onze grote meesters uit de zestiende en zeventiende eeuw schilderden koekletters met amandelen erop in hun stillevens. Hoogstwaarschijnlijk waren die toen al gevuld met amandelspijs, destijds een populaire traktatie. Ook hier hadden de letters de nodige symboliek. De S stond daarbij voor de Schepping maar ook voor Sodom en Gomorra.
In het oudste Sinterklaas-kinderboek, ‘Sint Nicolaas En Zijn Knecht’, van de Amsterdamse schoolmeester Jan Schenkman uit 1860 staat een prent van de sint bij de banketbakker, waarop ook een banketletter te zien is.
Voor het feit dat een banketletter altijd de vorm heeft van een S of M is er de algemene ‘historische’ verklaring dat de S staat voor Sinterklaas en de M niet voor Mama zoals meestal wordt gedacht, maar voor Myra, de Turks-Griekse streek waarvan de goedheiligman bisschop was.
Het baktechnische antwoord is dat alleen letters die bestaan uit één vloeiende lijn gegarandeerd heel blijven tijdens het bakken. Alle letters met tussenstreepjes vallen af want die blijven niet vastzitten.
De L van Lekker en Leo en Loes zou in aanmerking komen, maar die vult de doos niet goed op, waardoor het risico op breuk tijdens transport te groot is. De U van Urbanus en Ursula is niet interessant omdat er zo weinig namen met een U zijn, maar vooral omdat de knik onderin te geknepen is. Ook hier dreigt breukgevaar. Zelfde probleem met de N. Een vloeiende W van Willem en Wiesje zou in principe kunnen, maar die hebben we eigenlijk al. Draai gewoon de M om. De O van ‘O, kom er eens kijken’, en Oma en Otto komt wel voor, maar die hoort weer meer bij Kerst en dan heet ie geen letter meer maar een krans.
Banketletter/banketstaaf zelf maken
- 6 plakjes roomboter bladerdeeg uit de diepvries
- 300 gram amandelspijs
- 1 citroenrasp
- 1 klein ei
- 1 losgeklopt eigeel voor het bestrijken
Verwarm de oven voor op 250 graden C.
Kneed het spijs met het ei en de citroenrasp.
Haal de beschermfolie van de plakjes bladerdeeg. Leg 3 plakjes op met bloem bestoven werkvlak naast elkaar, iets overlappend.
Druk de overlapping iets aan zodat ze goed aan elkaar plakken.
Doe nog eens met de andere 3 plakjes.
Verdeel het spijs in 2 gelijke stukken en rol er 2 gelijkmatig gevormde rollen van, iets minder breed dan het bladerdeeg.
Leg het spijs in het midden van het bladerdeeg. Vouw het spijs in het deeg.
Snij eventueel teveel bladerdeeg weg zodat niet teveel overlapt.
Leg de banketstaven op een met water bevochtigde bakplaat met de naad naar onderen.
Bestrijk de banketstaven met losgeklopt ei.
Bak de banketstaven in 25-30 minuten goudbruin. Zet de temperatuur na 8 minuten terug naar 240 graden.
Haal de banketstaven uit de oven, steek ze los en laat ze op de plaat liggen om af te koelen.
Tips:
Als je 6 plakjes tot een lange rij aan elkaar plakt is het ook mogelijk om een banketletter te maken.
Amandelspijs zelf maken
www.zelfmaakrecepten.nl/amandelspijs/
Amandelspijs moet enkele dagen rusten voor gebruik.
Bladerdeeg zelf maken
www.zelfmaakrecepten.nl/bladerdeeg/
Leave a Reply