Ontbijtkoek, snijkoek, kruidkoek, peperkoek, honingkoek,...

peperkoekOntbijtkoek is een gekruide cake van roggebloem en is vooral populair in België en Nederland.
Er zijn vele lokale versies en benamingen. Gebruikelijke algemene namen zijn: ontbijtkoek, snijkoek, kruidkoek, peperkoek, honingkoek. Het wordt meestal op zichzelf gegeten met boter, als tussendoortje of bij het ontbijt.
Vergelijkbare producten in het buitenland: Lebkuchen in Duitsland (soort taaitaai), gingerbread in Engeland, pain d’ épices in Frankrijk.
Ontbijtkoek kom je als ingrediënt tegen in recepten van stoofschotels, zoals hachee en zuurvlees. Ook wordt het toegevoegd aan jus of sauzen.

Historie
De uitvinding van de koek komt niet uit de lage landen. De toevoeging van specerijen en honing aan brood wordt al heel lang gedaan, reeds door Egyptenaren, Grieken, Chinezen en Romeinen. Maar op de een of andere manier is de koek razend populair in de lage landen. Reeds in de middeleeuwen waren de Vlamingen bedreven in het bakken van verfijnde peperkoeken en hun hobby waaide over naar het noorden. In de 16de eeuw werd in de Nederlandse provincies op grote schaal peperkoek gebakken. Dat was ook de periode dat er regionale varianten kwamen. In België was het peperkoekbakken inmiddels een beschermd beroep.

Op de website www.bakkerijmuseum.nl kunnen we lezen:
Het woord ‘peperkoek’ of ‘Pheforceltum’ komen we al in de eerste helft van de 11e eeuw tegen.
Het deeg hiervoor werd bereid uit roggemeel, honing en allerlei specerijen die met de algemene naam ‘peper’ werden aangeduid. Dit deeg was zo hard dat het soms niet te kneden was, maar al vlug werd daar een oplossing voor gevonden. Een inventieve geest ontwierp een soort koekbraak, een apparaat dat moeiteloos het zware kneedwerk deed.
Vrijwel ieder klooster had de beschikking over een dergelijk apparaat en maakte zijn eigen peperkoek. De koek treffen we over in Europa aan onder verschillende namen.
Vlaanderen zien we de naam ‘kruidkoek’ opduiken en de Franstalige term ‘pain d’epice’ is nog steeds gebruikelijk. In Nederland hield men het bij het woord ‘taai ‘, een duidelijke verwijzing naar de consistentie van de peperkoek.
De Duitsers spraken van Lebkuchen en de Zwitsers van Biber of “Leckerli, terwijl de Engelsen het Gingerbread noemden. Op enkele details na hadden ze het allen over hetzelfde soort gebak waarin veel kruiden verwerkt werden zoals peper, kruidnagel, kaneel, gember, muskaatnoot en soms ook geplette amandelen.
Voor historische informatie over kermiskoeken, jaarkoeken, hylickmakers, dikke koek, ketelkoek, broeder, knapkoek, etc, verwijzen we graag naar de bakkerijencyclopedie op de website van het bakkerijmuseum.

Kruidkoek/ontbijtkoek/peperkoek recept
Voldoende voor een grote cakevorm

  • 500 gram roggemeel
  • 500 gram honing en/of bruine suiker/stroop
  • 200ml water
  • 15 gram bakpoeder
  • 1/2 theelepel zout
  • 15 gram koekkruiden
  • Koekkruiden:
  • 2 theelepels kaneel
  • 1/2 theelepel nootmuskaat
  • 1/2 theelepel zwarte peper
  • 1/2 theelepel kruidnagel
  • 1/2 theelepel gemberpoeder
  • 1/2 theelepel anijszaad (optioneel)

Meng alle droge ingredienten door elkaar.
Verwarm 400 gram honing/suiker met water tot een stroop (niet koken).
Meng meel en stroop met een deegmixer (niet met handen want is heet).
Laat dit voordeeg een dag rusten onder plastic folie.
Meng met natte handen dit voordeeg met overige 100 gram honing.
Neem een cakeblik en doe er bakpapier in of vet hem in.
Giet het beslag erin.
Verwarm de oven voor op 180°C. Zet de vorm erin en zet de oven terug naar 150°C. Bak in een uur.
Dek af met alu folie om korst niet teveel te laten uitdrogen.

Varianten:
Meng 50 gram stemgember in stukjes erdoorheen, en/of sucade, rozijnen, ….
Doe er noten door en/of stukjes kandijsuiker.
Bedek voor het bakken met rietsuikerklontjes.
Glutenvrij: suikerwijzer.nl

Koekhappen
Koekhappen is een spel dat vaak op kinderfeestjes wordt gespeeld, maar ook elders gedaan wordt, bijvoorbeeld op Koninginnedag. Hierbij wordt ontbijtkoek (of een andere zachte lekkernij) aan een touw of draad gebonden, en moeten de deelnemers (al dan niet geblinddoekt, maar in ieder geval zonder de handen te gebruiken) proberen de koek van de draad af te happen. De draad met koek wordt hierbij vlak boven het hoofd van de deelnemers gehouden.
Een variant op koekhappen is appelhappen, waarbij een appel met stroop aan het touwtje hangt. Door de stroop is het moeilijk om in de appel te bijten. Het risico om door de stroop besmeurd te worden, is groot.
Bron: wiki

Koekhakken
Naast het bekende koekhappen was het koekhakken het meest bekend op de oude kermissen en jaarmarkten in Friesland. Hiervoor werden speciaal dunne, platte, taaie stroopkoeken gebakken. De kunst was om in 3 slagen zo’n koek door te hakken (in de lengte!). Dit koekhakken werd herhaaldelijk verboden, aangezien er regelmatig ongelukken gebeurden.
Bron: bakkersinbedrijf.nl

Roggemeel
Roggemeel is grijs van kleur en wordt onder meer gebruikt voor het bakken van roggebrood, knäckebröd, pepernoten, voor de bereiding van ontbijtkoek en voor bloedworst. Roggemeel bevat minder gluten dan tarwemeel, waardoor het minder goed rijst. Door de aanwezigheid van pentosanen is er echter wel goed brood van te bakken.
Roggebloem is gezeefd (gebuild) roggemeel en wit van kleur. Hierin zitten geen zemelen en kiemen meer.
Bron: wiki

12 comments to Ontbijtkoek

  • Laura

    Hoi,

    Graag wil ik dit recept uitproberen, echter kan ik alleen tarwemeel gebruiken. Is roggemeel daardoor te vervangen? Zo ja, hoeveel moet ik dan van de overige ingrediënten, bv. bakpoeder, nemen?

    Met vriendelijke groet,
    Laura

  • Laura

    Hoi chef,

    Ik heb een vraag over de roggemeel. Kan ik dit vervangen door tarwemeel? Als dat kan, moet ik dan meer en/of minder van de bakpoeder en water gebruiken?

    Met vriendelijke groet,
    Laura

  • Susan

    ik sta op het punt dit recept te gaan bakken, het heeft een dag gestaan, maar wat me verbaasd, giet het in de vorm, nou bij mij valt niets te gieten, het lijkt wel klei. Ik heb het inmiddels in mijn vorm gedaan, een beetje gemoddelleerd, ben benieuwd wat het gaat worden, ik vrees het ergste, maar goed, het kan mss nog mee vallen…wat ik wel hoop. Iemand nog wijze raad.
    gr Susan

  • Frans

    is er een historisch correct recept van de 18e eeuw dat alleen maar ingredienten gebruikt die toen beschikbaar waren en niet zelf reizend bakmeel gebruiken dat toen niet bestond. dank u

  • Ingrid

    Toen hij uit de oven kwam rook hij zo lekker, hij was een beetje donker. Hij was zacht, maar te warm om te eten. Een paar uur later, kon ik iemand er een gat in het hoofd mee slaan. Helaas moesten we hem weggooien.
    Heeft iemand een idee hoe dit kan?
    Hij heeft een uur in de oven gestaakt, op 180 Gr.waarvan het laatste 15 min met folie.

    Mvg Ingrid

    • lynne

      misschien te hoog gestaan? het recept zegt op 180 voorverwarmen, maar op 150 afbakken. en mijn oven is altijd erg heet, dus ik zet hem standaard iets lager als voorgeschreven. ik ben hem nu aan het maken. morgen dus het resultaat!

  • Ingrid nelen

    Ik zou graag een peperkoek maken met suikerkorrels. Hoeveel tarwebloem moet ik het beste vervangen door roggemeel.
    Wat is muscovade suiker, kan ik daar ook gewone of cassonade suiker voor gebruiken? Kan ik dit ook met gewone melk doen?
    Het zijn heel wat vragen, maar ik wil dat hij heel goed is!
    Alvast bedankt!!!!!
    Groetjes,
    Ingrid Nelen
    Heikantlaan 24, 2910 ESSEN België

  • Simone

    Mijn variant die ik sinds ik in het buitenland woon regelmatig maak is een stuk luchtiger en door het besmeren van de bovenkant met koffieroom/romige melk krijgt hij een heel mooi kleverig laagje.

    Ingrediënten
    500 ml. karnemelk
    500 gr. donkere muscovado suiker
    2 zakjes vanillesuiker
    1 ei
    1 afgestreken theelepel zout
    500 gr. zelfrijzend bakmeel
    2 afgestreken theelepels bakpoeder
    20 gram koekkruiden (of zelf samengesteld mengsel)
    Boter om het bakblik in te vetten
    Meel om ingevette bakblik te bepoederen

    Benodigdheden
    1 ½ liter cakeblik (ik gebruik liever 2 of 3 kleinere cakeblikken, dan is het ook sneller gaar)
    Mixer en grote kom
    oven
    (kan ook in stevige muffinvormpjes gemaakt worden)

    Bereidingswijze
    Oven voorverwarmen op: 160 graden.
    Baktijd: 60-70 minuten.

    Mix de volgende ingrediënten tot het romig is:
    Ei, basterdsuiker, vanillesuiker, zout.
    Nadat het ei – suiker mengsel romig is geroerd, de karnemelk scheutje voor scheutje er goed door mixen.
    Zeef het meel, bakpoeder en de koekkruiden.
    Doe het meel bij het ei en suiker mengsel en SCHEP dit er voorzichtig doorheen.
    Het beslag in het cakeblik scheppen of schenken.
    Schuif het cakeblik op de onderste richel in de oven.

    Na een half uur de bovenkant van de cake bestrijken met koffieroom, dan gaat het mooi glimmen.

    Controle van de gaarheid: aan het einde van de baktijd een satépen in de cake steken, wanneer dit er nat uitkomt dan nog 10 minuten verder laten bakken. Wanneer de satépen er droog uitkomt, is de koek gaar.

    De koek uit het bakblik halen en op een rooster af laten koelen, kan ook in de vorm afkoelen. Prima in te vriezen!

    Variaties:
    1. Gemberkoek: beetje geraspte verse gember en 200 gr. in stukjes gesneden gember.
    2. Notenkoek: 100 gr. grof gehakte walnoten, hazelnoten, of pecannoten, amandelen géén pinda’s.
    3: Sukadekoek: 200 gr. in stukjes gesneden geconfijte sukade.
    4. Sinaasappel/citroenkoek: 200 gr. geconfijte sinaasappel- of citroenschilletjes.
    5. Zelf een variatie bedenken, alles kan zolang je het maar smakelijk vindt.

  • Martijn

    Bakpoeder moet inderdaad in de tweede stap erbij. Je kunt de structuur nog wat luchtiger maken door 20% van het roggemeel te vervangen door tarwebloem.

  • Hoi,
    Ik wil dit recept gaan maken, maar ik heb een vraag. Als je het voordeeg maakt, met bakpoeder erin, en je mengt dat met hete stroop, verliest het bakpoeder dan door de hitte zijn werking niet al voor het bakken?
    Met vriendelijke groet,
    Francijn

Leave a Reply

You can use these HTML tags

<a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>

  

  

  

A sample text widget

Etiam pulvinar consectetur dolor sed malesuada. Ut convallis euismod dolor nec pretium. Nunc ut tristique massa.

Nam sodales mi vitae dolor ullamcorper et vulputate enim accumsan. Morbi orci magna, tincidunt vitae molestie nec, molestie at mi. Nulla nulla lorem, suscipit in posuere in, interdum non magna.